De (neuro)biopsychosociale aanpak van eetgedrag
Ik vind het heerlijk om te filosoferen over het leven. Over persoonlijke levensvragen en vragen die groter zijn dan onszelf. Tijdens het wandelen vorige week, had ik het met mijn moeder over het over het thema 'waarheid'.
Over de vraag of 'waarheid' bestaat. Mijn moeder gelooft dat er een waarheid is. Dat er ergens in de kern van 'het bestaan', één waarheid verscholen ligt.
Ik denk daar enigszins anders over. Ik geloof namelijk niet in één waarheid. Ons bestaan is zo ontzettend complex en vol tegenstrijdigheden, dat het niet vast te grijpen valt. Iets is wit, maar tegelijkertijd ook zwart en daarmee dus ook grijs (of oranje? Of toch paars? Ik bedoel maar 🤷♀️).
We willen ontzettend graag alles vatten in één waarheid. We willen graag voor alles een verklaring en oplossing. Één duidelijke verklaring waarom we doen wat we doen, waarom we voelen wat we voelen, waarom we bestaan? Daarom vertellen we onszelf verhalen om het leven zin en betekenis te geven. Maar daarmee doen we onszelf en ons bestaan tekort.
Het is namelijk niet het een of het ander. Het is alles en nog veel meer.
Op het moment dat we het ene proberen te grijpen en controleren, verliezen we al het andere uit het oog en zetten we onszelf volledig vast.
Ik geloof niet in één waarheid en ook niet in een 'one size fits all'. Jij en ik zijn beide mens, maar jij bent niet ik en ik ben niet jij.
En toch - en nu komt de grap - probeer ik de complexiteit van eetgedrag en de relatie met eten & jezelf te vatten in één model, het (neuro)biopsychosociaal model. Lekker paradoxaal, tegenstrijdig en vreselijk complex 🤪. Ik pretendeer daarmee alles behalve de waarheid in pacht te hebben en zal zeker niet beweren dat ik hiermee de magische oplossing heb uitgevonden.
I wish 🪄!!
Maar ik probeer wel een *piepklein* beetje de complexiteit van eetgedrag (en het leven) te eren en respecteren. Want eetgedrag is NOOIT het gevolg van één ding. Het is ALTIJD het gevolg van een samenspel tussen je brein, je lichaam, je geest, je omgeving (en nog zo veel meer).
Het verbeteren van je relatie met eten en jezelf, vraag daarom ook om een brede aanpak. Een aanpak waarin alle onderdelen van jou en het leven om je heen gezien worden 🦋.
Het (neuro)biopsychosociale model
Goed. Laten we dat model eens bekijken. Want wat bedoel ik daar eigenlijk mee? En op welke manier kan het jouw (verstoorde) relatie met eten, jezelf en je lichaam verklaren.
De 'makkelijkste' manier om dit uit te leggen is aan de hand van een computer:
- NEUROLOGISCHE COMPONENT: De rol van je hersenen
Je brein kun je zien als de SOFTWARE. In je brein komt alle informatie binnen. Informatie uit je omgeving, uit je lichaam en uit je geest. Hier wordt alles afgewogen en geïnterpreteerd. Wat is belangrijk en wat niet? Wat levert de grootste beloning op en wat is een mogelijke bedreiging?
Je brein maakt een voorspelling en vervolgens wordt er een keuze gemaakt. Onbewust - op basis van gewoonten en bestaande patronen - of bewust. Na de keuze volgt een actie. Je gaat met de impuls mee of je gaat er tegenin. Tenslotte wordt deze acties geëvalueerd. Werkte het belonend, gaf het genot, gemak, rust, en/of veiligheid? Of was het juist bedreigend? Je brein neemt deze info weer mee als er volgende keer weer eenzelfde situatie voordoet.
Wil je eetgedrag veranderen, dan moeten bepaalde patronen in het brein worden aangepast. Hier vindt bijvoorbeeld ook impulscontrole plaats.
- BIOLOGISCHE COMPONENT: De rol van je lichaam
Het biologische component gaat over alles wat er in je lichaam gebeurt. Je kunt het vergelijken met de HARDWARE van je computer. Het omvat alle grote en kleine onderdelen van je lichaam. Van je organen, spieren en weefsels tot aan je cellen, je hormonen en neurotransmitters. Ze spelen allemaal een unieke rol in je eetgedrag.
Je lichaam probeert 24/7 de balans (homeostase) te bewaken, want dan functioneert het optimaal en is de kans op overleving het grootst. Het zendt signalen uit, die door je brein worden geïnterpreteerd, geselecteerd en waar vervolgens nieuwe acties aan worden verbonden.
Door je interoceptief bewustzijn (lichamelijk bewustzijn) te verhogen, kun je veel beter afstemmen op wat je lichaam nodig heeft. Je kunt daardoor beter je honger- en verzadigingssignalen herkennen.
- PSYCHOLOGISCHE COMPONENT: De rol van je gedachtes
Naast dat lichamelijke bewustzijn heb je ook een cognitief bewustzijn. Jij kunt die hardware en software sturen en soms ook 'overrulen'. Bewust minder eten omdat je wilt afvallen is daar een heel goed voorbeeld van.
Neurobiologisch gezien is dat totaal NIET LOGISCH. Jouw lichaam wilt gewoon voeding krijgen om aan de behoefte aan energie en voedingsstoffen te voldoen. Maar jij kunt met jouw cognitief bewustzijn daar heel anders over denken. Je hebt namelijk bepaalde gedachtes en overtuigingen waar je naar (wilt) luisteren. Zeker niet altijd helpend.
Dat cognitief bewustzijn is ook vaak ontzettend waardevol, want je brein maakt, zoals gezegd, wel eens voorspellingsfouten. Jij, als GEBRUIKER, kunt die fouten corrigeren. Dat maakt ook dat intuïtief eten een misleidende term is, want puur op gevoel eten, is niet altijd de beste optie 😉.
- (PSYCHO)SOCIALE COMPONENT: De rol van je omgeving
En dan de laatste component, de omgeving. Eentje die vaak vergeten wordt, maar oh zo'n grote invloed heeft. Want we leven niet alleen, we leven samen met elkaar in een sociale en een fysieke omgeving. Met waarden, normen en verwachtingen.
Jouw gedachtes en overtuigingen en daaraan gekoppeld (eet)gedrag wordt gevormd door alles wat je hoort, ziet, voelt, ruikt, proeft. En het meest verwarrende van onze externe leefomgeving is dat het enerzijds overeten stimuleert (obesogene omgeving) en anderzijds van ons verwacht dat we voldoen aan een slankheidsideaal.
Goed om daar bewust van te zijn en te leren hoe daar mee om te gaan. Daarbij is het versterken van je autonomie belangrijk. Dat helpt jou om keuzes te blijven maken die goed zijn voor jou in plaats van constant willen voldoen aan de verwachtingen van je omgeving.
Eetgedrag is complex
Zo zie je maar weer. Eetgedrag is complex en dat maakt afvallen ook complex. Het is niet een kwestie van 'gewoon' (minder) eten. En er is daarom ook niet één waarheid of één oplossing om verstoord eetgedrag, zoals eetbuien of lijngericht eetgedrag te doorbreken. Het wordt zelden veroorzaakt door één component.
Al deze componenten zijn allemaal belangrijk, omdat ze allemaal invloed hebben op elkaar. Ze werken samen én werken elkaar tegen. Ze hebben allemaal een unieke bijdragen. Vaak zie je dat er eentje te dominant wordt, waardoor er een verstoorde onbalans is ontstaan.
Dus lieve jij, wees niet boos op jezelf als het tot nog toe niet gelukt is. Je hoeft je niet te schamen of schuldig te voelen. Het is ook gewoon ontzettend complex en lastig.
Wees daarentegen nieuwsgierig. Ga onderzoeken wat er allemaal in dat geniale lichaam en brein van jou gebeurt. Sta eens stil bij de impact van jouw omgeving op jouw eetgedrag en zelfbeeld. En daag je gedachtes en overtuigingen eens uit. Zijn ze écht waar? Of is iets anders misschien ook mogelijk? Helpen ze je? Of werken ze juist tegen je? Stel die interne meter goed af.
Het mooie van dit alles, is dat als je er op deze manier naar gaat kijken en de complexiteit gaat omarmen, je niet meer constant het gevoel hebt dat je faalt. Het is een kwestie van 'learning as you go', niet voor even, maar voor de rest van je leven.
Wil je graag hulp bij bovenstaande? Dit model heb ik omgeturnd in de LICHTER LEVEN METHODE®. Via het online programma en de 1:1 coaching, kun je hiermee aan de slag gaan.
En als je vragen hebt, mag je mij altijd een berichtje sturen: info@liekecoaching.nl
Reactie plaatsen
Reacties