Dit is de grootste valkuil bij afvallen

Het verlangen om af te vallen brengt een aantal valkuilen met zich mee.

1. De alles-of-niets mindset bij afvallen

Als je koste wat het kost wilt afvallen, dan doe je het goed... of je doet het niet, toch? Veel mensen beginnen vol goede moed aan een nieuwe lijnpoging: geen koekjes, chips of snoep en volledige focus op ‘gezond’ eten. De eerste dagen gaat het vaak prima. Je bent gemotiveerd, gefocust en kunt je goed houden aan je (te strenge) eetregels.

Maar dan komt dat moment waarop je toch een koekje eet (want: menselijk en helemaal normaal). En BAM! ineens slaat de alles-mentaliteit om in een niets-mentaliteit.

“Nu is alles toch al verpest… laat ik dan ook maar alles eten wat ik tegenkom.”

Deze denkstijl – ook wel de alles-of-niets mindset genoemd – is een veelvoorkomende denkfout die we allemaal maken. Mensen die perfectionistisch zijn, hebben hier vaak meer last van én het is een bekend mechanisme bij verstoord eetgedrag.

Onderzoek laat zien dat wanneer we onszelf strenge eetregels opleggen, onze hersenen snel overvraagt raken en juist gevoeliger worden voor impulsen, verlies aan controle en eetbuien.

Gelukkig bestaat er tussen alles en niets een enorm grijs gebied; het iets-gebied.

Een gezonde relatie met eten betekent niet dat je nooit iets eet wat minder voedzaam is (want we mogen ook lekker genieten), maar dat je leert te spelen tussen voedzaam én lekker, zonder dat één hap ‘alles verpest’. Daar, in dat iets-gebied, ligt jouw eetvrijheid. 

2. De fixatie op gewicht en weegschaal

Een andere valkuil die veel mensen herkennen, is de fixatie op het cijfertje op de weegschaal.

Stel: je bent al een tijdje bewust bezig met je voeding. Je voelt je beter, hebt meer energie, en ervaart rust. Maar zodra je op de weegschaal staat en ziet dat het getal niet omlaag is gegaan, kan dat gevoelens van frustratie, verdriet en twijfel oproepen. Je denkt: “Zie je wel dat ik het niet kan! Waar doe ik het nog voor?”
Het gevolg? De motivatie keldert en de alles-of-niets mindset sluipt weer binnen. Het hele plan wordt in de prullenbak gegooid.

Maar wist je dat het gewicht op de weegschaal enorm kan schommelen door factoren als vochtbalans, spiermassa, hormonale schommelingen en zelfs de tijd van de dag waarop je weegt?

Een weegschaal vertelt je niets over hoe je je voelt, hoe sterk je bent, of hoe gezond je bent. Toch geven we het cijfertje vaak (onterecht) een enorme betekenis met betrekking tot ons zelfbeeld, motivatie en eigenwaarde.

Voordat je de volgende keer op de weegschaal stapt, stel jezelf daarom deze vragen:

• Voel ik me goed in mijn lijf?

• Zitten mijn kleren lekker?

• Heb ik energie en innerlijke rust?
  
  

Is het antwoord ‘JA’? Dan is het misschien helemaal niet nodig om op de weegschaal te gaan staan.

Is het antwoord ‘NEE’? Dan helpt het cijfertje je waarschijnlijk ook niet om je beter te voelen. Je kunt beter kijken naar wat je eet en hoe je voor jezelf zorgt.

3. Moraliseren van eten lokt overeten uit

Onze hersenen vinden het heerlijk om in hokjes te denken: goed of fout, gezond of ongezond. Dat geeft houvast en duidelijkheid. Zeker wanneer je wilt afvallen, voelt dat heel erg fijn. Wat we vaak doen, is onbewust lijstjes maken met eten dat mag en eten dat verboden is. Zolang je ‘goed bezig’ bent, geeft dat een fijn gevoel van controle (in je brein komt dan o.a. het beloningsstofje dopamine vrij). Maar zodra je tóch iets eet uit het verboden lijstje, raakt het schaamte- en stressgedeelte van het brein (de amygdala) geactiveerd.

“Zie je wel… ik kan dit niet. Ik heb weer gefaald.”

Door eten in te delen in goed en slecht, zonder nuance en flexibiliteit, vergroot je onbedoeld de kans op verstoord eetgedrag zoals eet- en snaaibuien. Onderzoek laat zien dat eten dat je jezelf verbiedt juist méér aantrekkingskracht krijgt. Het welbekende ‘verboden vrucht’-effect.

Een gezonde relatie met eten ontstaat wanneer voeding waardeneutraal mag zijn: broccoli en Oreo’s mogen allebei een plekje hebben in je eetpatroon. Natuurlijk levert de één meer voedingsstoffen dan de ander, maar geen van beide zegt iets over jouw waarde als mens. Bovendien is goed of fout vaak afhankelijk van de context: in sommige situaties kan een Oreo gezonder zijn dan broccoli.

Door te oefenen met waardeneutraal eten maak je eten minder emotioneel beladen. Het doel hiervan is dat je je meer comfortabel gaat voelen bij alle voedingsproducten en leert te genieten van alles wat je eet, zonder schuld- of schaamtegevoelens.

Door minder te vertrouwen op strenge regels en meer op je eigen lichaamssignalen, leer je weer voelen wat je écht nodig hebt. Dat helpt je om een gezonde balans te vinden zonder schuldgevoel.

Daar begint eetvrijheid.

4. Te weinig eten

Ik begrijp heel goed dat je het liefste zo snel mogelijk resultaat wil zien. Maar als er íets is wat averechts werkt tijdens het afvallen, dan is het te weinig eten. Wat ik vaak zie gebeuren, is dat mensen bijvoorbeeld tussendoortjes overslaan, kleinere porties gaan eten of zelfs een heel ontbijt of lunch schrappen. In het begin lijkt dat te werken. Tot je ’s avonds, na een stressvolle dag op het werk en met je kinderen, uitgeput en hongerig op de bank ploft. Je opent de kast en denkt “fuck it” en eet vervolgens méér dan je normaal zou doen als je niet aan het lijnen was.

Wanneer je structureel te weinig eet, geeft je lichaam een signaal af aan je hersenen dat er een energietekort ontstaat en voedselschaarste is.  Hormonen zoals ghreline (hongerhormoon) en leptine (verzadigingshormoon) raken uit balans. Je hersenen — die niet begrijpen dat jij bewust ‘aan het lijnen’ bent — denken: er is tekort! en activeren vervolgens een overlevingsmechanisme. Hierdoor neemt niet alleen je mentale verlangen naar eten toe, maar ook je fysieke drang om te eten. Dit is geen gebrek aan wilskracht, maar een slimme overlevingstruc van een gezond lichaam. Want uiteindelijk hebben je hersenen één doel: jou in leven houden. En om dat te kunnen heeft het o.a. voldoende energie en voedingsstoffen nodig. 

Daarnaast zorgt deze situatie voor verhoogde stress in je lichaam, wat het afvallen nóg lastiger maakt. Je zenuwstelsel wordt overbelast, je stofwisseling raakt ontregeld en je lichaam gaat spaarzaam om met energie.

De enige manier om je relatie met eten te herstellen en een gezond gewicht te bereiken, is door voldoende (en regelmatig) te eten. Het klinkt heel paradoxaal, maar voldoende eten is écht de enige manier om uit die obsessieve cyclus van lijnen en overeten te komen en om op de lange termijn kilo’s kwijt te raken.

5. Perfectionisme bij afvallen

Eigenlijk komt alles wat je hierboven hebt gelezen neer op dit ene patroon: zodra het verlangen om af te vallen heel sterk aanwezig is, komt perfectionisme om de hoek kijken. En perfectionisme lijkt misschien een mooie eigenschap, maar wordt vaak gevoed door angst: angst om te falen, om fouten te maken, om controle te verliezen, om dik te worden of om niet gewaardeerd te worden.

"Perfectionisme is angst op hoge hakken en een bontjas aan, die doet alsof die heel wat is, maar in werkelijkheid doodsbang is."

Het gevolg? Je legt de lat zo hoog, dat het bijna niet haalbaar is om eraan te voldoen. Alles moet in één keer goed gaan. Eén ‘foutje’ en het hele plan is verpest.

Wat ik je heel graag wil meegeven is dit:
laat het krampachtige verlangen los.

Laat de extremen los… en ga ontdekken hoe bevrijdend het is om in dat grijze speelgebied te bewegen.

Je zult zien: het is daar écht een stuk rustiger, lichter, leuker en duurzamer.
En als je het lastig vindt om dat gebied te vinden, dan help ik je graag.

Liefs 🦋