De échte oorzaak van eetbuien

Gepubliceerd op 11 oktober 2018 om 12:36

De oorzaak achterhalen van eetbuien is ontzettend complex. Je kunt eetbuien krijgen doordat je fysieke basisbehoeften gefrustreerd zijn (te weinig eten, slaapschuld, stress, enz). Je kunt eetbuien krijgen doordat je psychosociale basisbehoeften gefrustreerd zijn (jezelf niet waardevol voelen, autonomie missen, niet veilig voelen in je omgeving). Eetbuien kunnen ontstaan doordat je gevoelig bent voor externe verleidingen (zien, ruiken en proeven van eten) of als gevolg van sociale gebeurtenissen (sociale druk en te veel prikkels). En ten slotte kunnen eetbuien worden uitgelokt als gevolg van belemmerende overtuigingen en gedachtes en als manier om met ongemakkelijke gevoelens en emoties om te gaan. 

In mijn vorige blog heb ik mijn persoonlijk verhaal gedeeld. Jarenlang had ik last van eetbuien. Ik had het gevoel dat ik in een mentale gevangenis zat. Het duurde een hele tijd voordat ik hulp durfde in te schakelen. Ik schaamde mij ontzettend voor de eetbuien. Ik begreep gewoon niet waarom ik zelf niet in staat was om de eetbuien te stoppen.

 

De therapieën die ik vervolgens kreeg hielpen echter niet, omdat er enkel gefocust werd op het oplossen van het eetbuigedrag en niet gekeken werd naar de achterliggende oorzaak. Hierdoor ervaarde ik een nog groter gevecht en voelde ik mij een nog grotere mislukkeling, want zelfs mét hulp lukte het niet om de eetbuien onder bedwang te krijgen. 

Gelukkig is het uiteindelijk gelukt om mijn relatie met eten te herstellen door de focus te verleggen naar mentaal, emotioneel en fysiek lekker in mijn vel zitten (vitaliteit). Die mindshift is mijn redding geweest en heeft ervoor gezorgd dat ik weer kon leven.

 

Na mijn studie Toegepaste Psychologie ben ik mij verder gaan verdiepen in (de psychologie van) eetgedrag. Niet alleen om als coach mijn cliënten beter te kunnen helpen, maar ook om mijn eigen verleden met eetbuien beter te begrijpen. Door veel onderzoek te doen kreeg ik een duidelijk beeld van de complexiteit van eetgedrag waaronder eetbuien en kwam ik tot de échte oorzaak van eetbuien die afwijkt van de mainstream ideeën.

 

De eetbui – wat is het?

Laat ik allereerst definiëren wat een eetbui precies is. Iedereen eet wel eens meer dan hij eigenlijk zou willen. Iedereen laat zich wel eens gaan tijdens een verjaardag of wanneer je thuis op de bank gezellig een film aan het kijken bent. Maar er is een verschil tussen te veel eten en het hebben van een eetbui. Volgens de DSM-5[1] wordt een eetbui gekenmerkt door twee kenmerken:

 

1. Het eten in een bepaalde tijd (bijvoorbeeld twee uur) van een hoeveelheid voedsel die beduidend groter is dan de meeste mensen in zo’n periode zouden eten onder gelijke omstandigheden.

2. Het gevoel tijdens de periode geen beheersing over het eten te hebben (bijvoorbeeld het gevoel niet te kunnen stoppen of geen beheer te hebben over wat en hoeveel hij of zij eet).

 

Tijdens een objectieve eetbui eet je vaak sneller dan normaal en eet je door totdat een onaangenaam gevoel ontstaat (buikpijn, misselijk, enz.). Dit soort eetbuien kunnen zelfs oplopen tot het eten van 10.000 kcal. Ze vinden meestal plaats als je alleen bent en je hebt het gevoel dat je volledig de controle kwijt bent. Achteraf baal je ontzettend van jezelf.

 

Dit is anders dan een subjectieve eetbui. Hierbij gaat het niet om extreme hoeveelheden voedsel, maar blijft het vaak beperkt tot bijvoorbeeld één zak chips of één rol koekjes. Dit soort eetbuien zijn natuurlijk net zo vervelend, omdat je voor je eigen gevoel heel veel hebt gegeten, maar volgens de objectieve criteria is het geen ‘echte’ eetbui.

 


SUBJECTIEVE EETBUI

  • Een zak chips
  • Verspreid over een hele avond
  • Omdat het kan
  • Incidenteel
  • Weinig gevolgen

OBJECTIEVE EETBUI

  • Een zak chips + een reep chocolade + een pak koekjes + een zak drop + een bak ijs
  • In een half uur
  • Omdat het MOET
  • Regelmatig
  • Veel gevolgen zowel fysiek als mentaal

De oorzaak van eetbuien

 

Eetbuien zijn complex en er is niet één oorzaak aan te wijzen. De drang om te eten begint echter altijd met een gevoel in je lichaam. Een bepaalde onrust en spanning die je, voor je gevoel, alleen maar weg kunt krijgen door te eten, véél te eten. 

 

Maar dat gevoel komt altijd ergens vandaan. In het online programma en in een coachtraject ligt de focus op onderzoeken waar die oorzaak ligt. Want zolang je niet weet waar de oorzaak ligt, zal dat gevecht tegen de eetbuien niet weggaan. De oorzaken zijn op verschillende domeinen te vinden:

 

  • Fysieke oorzaak ((neuro)biologisch)
  • Externe oorzaak (psychosociaal en ander omgevingsfactoren)
  • Mentale oorzaak Psychologisch)
  • Emotionele oorzaak 

 

Wanneer je al langere tijd eetbuien hebt, ontstaat er nog een vijfde component: het is een gewoonte geworden om eten in te zetten als een manier om met een bepaald gevoel om te gaan. De eetdrang die je ervaart, is als het ware ingesleten in je brein. 

 

Neurologische component: het reptielenbrein

De drang om te eten ontstaat in het primitieve deel van je hersenen. Dit wordt ook wel het reptielenbrein genoemd. Dit deel van de hersenen, het oudste en kleinste deel (evolutionair gezien), is verantwoordelijk voor overleving, plezier en gewoonten. Het functioneert instinctief en automatisch, buiten je bewuste controle.

 

Maar waar komt die drang om te eten dan vandaan? De drang om te eten ontstaat als gevolg van twee eenvoudige factoren:

 

1. Overlevingsinstinct 

Eetbuien kunnen ontstaan wanneer je langere tijd in een calorieëntekort eet. Je lichaam en hersenen komen hierdoor in de overlevingsmodus terecht. Je hersenen snappen niet dat jij minder eet omdat je wilt afvallen. Zolang jij minder eet dan je lichaam nodig heeft, blijven je hersenen seintjes afgeven dat je moet eten. Je hersenen zetten je aan tot een eetbui om maar zo snel mogelijk voedingsstoffen binnen te krijgen. Dit is een normale reactie van een gezond stel hersenen. Dit gebeurd ALTIJD. Bij een crashdieet is de tegenreactie van je lichaam uiteraard heftiger, maar ook als je in een licht calorietekort eet is deze reactie al zichtbaar in je brein.

 

Je kunt dit vergelijken met een handboog die op spanning staat. Hoe strakker die boog gespannen is (hoe meer regels, restricties, tekorten), hoe harder de pijl wegschiet als jij de spanning niet meer aan kan (eetbuien).

 

2. Gewoonte (conditionering)

Op het moment dat je herhaaldelijk eetbuien hebt, worden je lichaam en hersenen geconditioneerd om bij bepaalde emoties, gebeurtenissen, eten en situaties te gaan eten. Je hersenen gaan op een gegeven moment automatisch een signaal afgeven om te eten.

 

Hoe gaat dit precies in zijn werk? Stel dat je na een lange dag werken thuiskomt, op de bank ploft (omstandigheid of ‘conditie´) en vervolgens een rol oreo-koekjes opeet en geniet van de zoete smaak (uitkomst). Na verloop van tijd leert je brein de associatie tussen thuiskomen, de actie van het eten van de koekjes en de zoete smaak als beloning. Ook wel conditionering genoemd.

 

Door herhaaldelijk een eetbui te hebben onder een bepaalde omstandigheid, wordt in je hersenen bepaalde verbindingen gemaakt. Er ontstaan hierdoor sterke ´hersenroutes´. Hoe vaker je een eetbui hebt, hoe sterker die neurale route wordt en hoe meer het een gewoonte wordt. Dit is overigens een normale werking van je hersenen. Dat bepaalde reacties automatisch gaan, is essentieel om te overleven. Het is bijvoorbeeld niet handig wanneer je bij een rood verkeerslicht eerst moet gaan nadenken hoe je hierop moet reageren.

 

Eetbuien zijn dus geworteld in het reptielenbrein dat verantwoordelijk is voor overleving, plezier en gewoonten. Wanneer het hebben van eetbuien een gewoonte is geworden, is dat deel van je hersenen zodanig geconditioneerd, dat het werkt alsof eetbuien noodzakelijk zijn voor je overleving.

 

In mijn geval begonnen de eetbuien nadat ik mezelf lange tijd had uitgehongerd (fysieke component). Ik kreeg eetbui na eetbui waardoor het op een gegeven moment een gewoonte werd. Er was helemaal geen dieperliggende emotionele en psychologische oorzaak van mijn eetbuien. Een eetbuigewoonte kan ook ontstaan na een periode van overeten.

 

Waarom lijkt het dan dat eetbuien ontstaan als gevolg van emoties?

 

Een eetbui begint altijd met een gevoel. Je lichaam wilt jou met dat gevoel iets duidelijk maken. Vervolgens geef je een betekenis aan dat gevoel en dat noemen we een emotie. Maar achter die emotie kunnen dus verschillende oorzaken liggen (fysiek, extern, mentaal) en de betekenis die je eraan geeft is niet altijd correct.

 

Je hersenen maken vervolgens een associatie tussen de eetbui en de emotie die voorafging aan de eetbui. Op ten duur wordt deze emotie (een gevoel waar jij betekenis aan hebt gegeven) een trigger om te eten. Het voelt daardoor als emotie-eten, maar dat is het in feiten niet. Eetbuien ontstaan dus vanuit een lichamelijke sensatie die een gevolg is van een fysieke, mentale of externe trigger.

 

Vervolgens kunnen eetbuien ook ingezet worden als vluchtgedrag. Je wilt wegvluchten van een bepaald gevoel, gedachten of gebeurtenis. 

 

Hoe kom ik van mijn eetbuien af?

Dat is natuurlijk de vraag die jou bezighoudt. In het kort komt het hier op neer:

 

Stap 1: Onderzoek waar je eetbui vandaan komt

Op het moment dat je eetdrang ervaart, ga dan voor jezelf na of je fysieke basisbehoeften gefrustreerd zijn (te weinig eten, slaapschuld, stress, enz.). Je psychosociale basisbehoeften gefrustreerd zijn (jezelf niet waardevol voelen, autonomie missen, niet veilig voelen in je omgeving). Je triggert wordt voor externe verleidingen (zien, ruiken en proeven van eten) of als gevolg van sociale gebeurtenissen. Of dat je bepaalde belemmerende overtuigingen en gedachtes hebt die een bepaald gevoel bij je uitlokken.

 

Stap 2: Geef gehoor aan de échte behoefte

Simpel gezegd: eet als je honger hebt, drink als je dorst hebt, rust als je moe bent, toets je belemmerende gedachtes en leg ze naast je neer, laat je niet beïnvloeden door je omgeving, zoek een vriendin/vriend op als je je eenzaam voelt, enz. 

 

Stap 3: Herhaling, herhaling herhaling

Doe dit elke keer als je eetdrang ervaart. Door keer op keer je automatisch gedrag (eten) te doorbreken, zullen je hersenen nieuwe verbindingen en associaties gaan maken (neuroplasticiteit). Hierdoor zullen de oude hersenroutes langzaam vervagen. Weet dat dit echter flink wat tijd nodig heeft, dus heb geduld en geef niet op. 

 

Wil je hiermee aan de slag gaan? In het online programma leer je stap voor stap te onderzoeken waar jouw verstoord eetgedrag vandaan komt en hoe je weer de regie terug kan pakken. Heb je liever persoonlijke begeleiding, vraag dan een coachtraject aan.

 

[1] Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

[2] De manier waarop iemand omgaat met problemen en gebeurtenissen, alsmede omgaat met hevige gedachten of gevoelens. 

Reactie plaatsen

Reacties

Tara
5 jaar geleden

Interessant!