Tijdens de coronapandemie sloegen mensen massaal aan het hamsteren. Geen enkele wc-rol, handzeep of paracetamol lag langer dan 10 minuten in het schap. De reden hiervoor is heel simpel. Het gevoel van schaarste zorgt ervoor dat we in een tunnelvisie terecht komen en niet meer rationeel keuzes maken. ‘Ik moet het NU inslaan, want anders heb ik straks niks meer.’
Deze denkwijze - denken in schaarste en tekorten – is ook een van de grootste valkuilen met betrekking tot eetgedrag. Hoe dit precies werkt, leg ik uit in deze blog.
Hoe een gevoel van schaarste je denken beïnvloedt
Ik ben iemand die tijdsdruk nodig heeft om taken af te ronden. Als een bepaalde deadline nog ver in de toekomst ligt, dan blijven de werkzaamheden net zolang liggen totdat het echt niet meer kan. Ja, je leest het goed, ik ben een uitsteller. Waarom? Ik merk dat ik veel efficiënter en meer gefocust kan werken als de tijd beperkt is. In dit geval heeft het ervaren van een tekort of schaarste een positief effect. Schaarste zorgt namelijk voor tunnelvisie en verhoogt je focus en concentratie. Heel handig als je iets gedaan moet krijgen.
Maar het gevoel van schaarste kan in sommige gevallen ook negatieve gevolgen hebben. Je wordt impulsiever, je kunt moeilijker emoties reguleren, je focus ligt op de korte termijn en je kunt moeilijker vooruitdenken. Bovendien zorgt een gevoel van schaarste ervoor dat je geen aandacht meer hebt voor andere dingen en alleen nog maar kan denken aan datgene waar je een tekort aan hebt.
Dit zag je ook gebeuren bij het hamsteren. Mensen kregen een gevoel van schaarste en in een opwelling gingen ze naar de supermarkt om 100 wc-rollen in te slaan (impulsiviteit). Ze stonden op dat moment niet stil bij het feit dat dit nadelige consequenties kon hebben voor andere mensen en op de lange termijn problemen kon veroorzaken voor supermarkten (korte termijn denken). Bovendien nam de emotie het over van rationeel denken, want dat tekort aan wc-papier in de winkels kwam enkel doordat er als een malle wc-papier werd ingekocht.
Onze gedachten richten zich automatisch en onbewust op dingen waarvan we denken dat we daar een tekort aan hebben. Voor mensen die het druk hebben is dit vrijetijd, voor mensen die arm zijn is het geld, voor mensen die veel moeten poepen is dat wc-papier (grapje natuurlijk).
Het gevoel van schaarste & eetgedrag
Hoe zit dat dan met eetgedrag? Nou, op het moment dat je besluit te gaan diëten gebeurt er iets vreemds in je brein. De gedachte ‘vanaf morgen ga ik niet meer snoepen’, zorgt ervoor dat je jezelf een tekort oplegt. Nu is het helaas zo dat hoe meer jij jezelf iets verbiedt, hoe meer je ernaar gaat verlangen en hoe groter de drang naar eten wordt. Dit zorgt voor een fixatie op eten en leidt tot obsessief gedrag. Je gaat overal eten zien, na je ontbijt ben je alweer bezig met je volgende eetmoment, je gaat recepten opzoeken, je bent al bezig met het etentje wat pas over twee weken plaats gaat vinden, enz.
Dit mechanisme van schaarste zorgt er bijvoorbeeld ook voor dat je de dag voordat je begint met diëten nog even snel alle ‘ongezonde dingen’ naar binnen werkt, want ‘vanaf morgen mag het niet meer’ (schaarste). Herkenbaar? Hierdoor neemt de kans op overeten en eetbuien toe. Het gevoel van schaarste en denken in tekorten zorgt er namelijk voor dat je:
- impulsieve eetkeuzes maakt: de welbekende gedachte ‘fuck it’ ik heb nu gewoon zin in die reep chocolade
- moeilijker je emoties kunt reguleren waardoor je sneller last hebben van eten uit emotie: op het moment dat je gestrest bent of verdrietig bent zul je sneller naar eten grijpen
- focus ligt op het vervullen van kortetermijnbehoeften in plaats van lange termijn doelen: de eetdrang loopt zo hoog op dat je op dat moment liever die behoefte vervult dan aandacht besteedt aan je langetermijndoel.
Het is een grote paradox waar je in vast komt te zitten. Want enerzijds ben je super streng voor jezelf en is het eten van één koekje al te veel. Anderzijds verlies je op andere momenten volledig de controle over je eetgedrag waardoor je juist je langetermijndoel niet behaald. Alle aandacht is gericht op het hier-en-nu en het cijfertje op de weegschaal. Hierdoor denk je enkel in kortetermijnoplossingen (crash diëten, jezelf dingen verbieden, e.d.), terwijl dat mechanisme juist het probleem verergert.
Kortom, de grootste valkuil bij afvallen is jezelf restricties opleggen en de focus leggen op het afvallen. Het zorgt voor een verstoorde relatie met eten.
Een fijne relatie met eten door te denken in overvloed
Belangrijk om te weten is dat 'afvallen' en 'werken aan een fijne relatie met eten', twee verschillende doelen zijn. Afvallen is nooit zonder risico en zorgt altijd voor een verstoring in je eetgedrag. Een fijne relatie met eten vloeit altijd voort uit denken in overvloed, niet in schaarste.
- Geen enkel voedsel is verboden
Wat nou, als ik zeg dat je alles mag eten zonder dat je daarin door zal slaan. Je favoriete koekjes, de frietjes in het weekend, je chocolade in de avond en witte oreo’s, het is allemaal toegestaan! Het klinkt te mooi om waar te zijn, maar als je op die manier gaat denken, geef jij je brein de ruimte om bewuste keuzes te maken. Wie zegt dat je alleen maar friet in het weekend mag eten? Wie bepaalt dat je geen koekjes meer mag eten? Elk moment van de dag heb jij de keuze om iets wel of niet te eten. Dat brengt mij meteen bij de tweede tip.
- Maak bewuste keuzes
Verleg je focus van ´niet mogen´ naar ´wel mogen, maar kiezen of je het écht wilt´. Dit gebeurt vaak automatisch als je geen enkel voedsel meer voor jezelf verbiedt. Dit komt doordat je ruimte creëert om stil te staan of je iets ook écht wilt of alleen maar wilt omdat het op dat moment voor je neus staat. Iets wat voor mij echt heeft geholpen, is het maken van bewuste keuzes. Als je alles mag eten, is het opeens minder aantrekkelijk om daadwerkelijk alles te eten. Die chips wat tijdens een verjaardagsfeestje op de tafel staat, mag je gewoon pakken. Maar heb je daar ook echt zin in op dat moment of is het puur omdat het voor je neus staat? Die chips loopt niet weg, die kun je ook morgen eten, of overmorgen of overovermorgen… wanneer je maar wilt! Als je bewuste keuzes maakt, ga je meer genieten van eten en verdwijnt dat gevecht in je hoofd.
- Focus op je eetgedrag en de achterliggende eetmotieven en niet op het afvallen
We leven in een maatschappij waarin een slank lichaam wordt verheerlijkt en een voller lichaam wordt gestigmatiseerd. Die druk zorgt ervoor dat je geneigd bent om jezelf strenge restricties op te leggen en koste wat kost af te vallen. Om te voorkomen dat je gaat denken vanuit schaarste, helpt het om de focus te verleggen naar het veranderen van je gedrag, gewoontes en het maken van bewuste keuzes. De resultaten zullen dan ‘vanzelf’ volgen.
- Zet de weegschaal eens aan de kant en focus puur op hoe jij je voelt
De weegschaal is een methode zijn om je progressie bij te houden, maar vaak is het ook een valkuil. Want wat is nu echt belangrijk? Het cijfertje op de weegschaal? Of hoe jij je voelt? Het cijfertje op de weegschaal kan soms misleidend zijn want er zijn verschillende factoren die invloed hebben op je gewicht. Daardoor kan het zomaar zijn dat je op de weegschaal niet direct verschil ziet, maar dat er wel al van alles in je lichaam gebeurt. Laat jouw gedrag niet afhangen van dat cijfertje op de weegschaal. Als dat getal op de weegschaal niet daalt zoals je had verwacht, betekent dat niet per se dat je niet goed bezig bent. Onthoud dit: dat cijfertje op de weegschaal zegt niets over hoe gelukkig jij bent, of je lekker in je vel zit, of je gezond bent, enz. Het is enkel een cijfer, niet meer dan dat.
- Luister naar en vertrouw op je lichaam
Wanneer je eet volgens (di)eetregels ben je eigenlijk altijd de signalen van je lichaam aan het negeren. Het is belangrijk dat je leert om je lichaam te laten meebeslissen en erop te vertrouwen dat je lichaam aangeeft wat jij nodig hebt. Luister naar de interne honger- en verzadigingssignalen van je lichaam, maar luister ook naar je cravings. Het is echt oké om een hele reep chocolade op te eten als je daar zin in hebt zolang je er maar bewust voor kiest en ervan geniet. Ik schreef eerder al een blog over intuïtief eten die hier mooi bij aansluit.
Reactie plaatsen
Reacties