Tijdens mijn studie heb ik altijd gefascineerd zitten luisteren als het over de grote Sigmund Freud ging, de grondlegger van de psychoanalyse. Zijn theorieën over persoonlijkheidsontwikkeling vond ik altijd zeer interessant.
Als student vond ik uiteraard ook zijn theorieën met betrekking tot de psychoseksuele ontwikkeling erg - hoe zal ik het noemen - fascinerend? Van het Oedipuscomplex en elektracomplex, de penisnijd bij meisjes, de castratieangst van jongens, van de orale fase, anale fase tot de genitale fase.
Maar afgelopen tijd ben ik weer eens in zijn theorie over het Es, Ich en Über-ich gedoken. En ik kwam tot de conclusie dat die theorie eigenlijk zo gek nog niet is. En heel goed te koppelen aan (verstoord) eetgedrag. Dus ik heb een poging gedaan…
Psychoanalytische theorie: Es, Ich, Über-ich
In zijn beroemde psychoanalytische theorie stelt Freud, dat persoonlijkheid uit drie elementen bestaat: Es, Ich en Über-Ich. Deze drie elementen en hun onderlinge wisselwerking, hebben invloed op onze gedachten en ons gedrag.
- Het Es (Id) is je instinct en puur gericht op overleven (primitieve deel van het hersenen). Daarnaast wordt jouw Id gedreven door het lustprincipe. Het wil zo snel mogelijk af van de onlust en stuurt daarom aan op directe bevrediging van je behoeftes (oerdriften).
- Het Über-Ich (Superego) is je geweten. Het beoordeelt je verlangens en gedrag op basis van je waarden en normen die je hebt meegekregen van je ouders en onderdeel zijn van je cultuur. Het is jouw moraalridder. Het zet de rem op je oerdriften en probeert je gedrag te perfectioneren door strikte regels op te stellen.
- Het Ich (ego) is je bewustzijn (prefrontale cortex). Jouw Ego wordt gedreven door het realiteitsprincipe. Het wil je lusten bevredigen, maar wel op een realistische en sociaal aanvaardbare manier. Hier vindt impulscontrole plaats. Het fungeert als een bemiddelaar tussen je Id en Superego.
Nou, misschien kun je zelf al enigszins invullen hoe dit zich verhoudt tot je eetgedrag.
Id & eetgedrag
Als jouw Id eetlust ervaart, dan zal het jou aansturen op directe bevrediging. Jouw Id is eigenlijk alleen maar geïnteresseerd om ‘onlust’ te laten verdwijnen, om de honger – de onlust - te laten verdwijnen. Als je lichaam écht energie nodig heeft, is dat natuurlijk wel handig. We hebben immers eten nodig om te overleven. Maar die ‘onlust’ kan ook voortkomen uit emotionele honger. Bijvoorbeeld het ervaren van onrust, stress, verveling, eenzaamheid. Als jij de gewoonte hebt om onprettige gevoelens ‘weg te eten’, dan zal je Id dus gaan schreeuwen om eten. Niet altijd functioneel dus…
Superego & eetgedrag
De Superego in jou, heeft allemaal regeltjes over eten en je lichaam. Regels over wat goed en fout is, over wat gezond en ongezond is. Ook houdt het je constant een ideaalplaatje voor over hoe jij eruit zou moeten zien. Je Superego heeft dit alles gecreëerd op basis van je opvoeding, je ervaringen, het culturele idee van schoonheid en waardigheid, enz. Je MOET je houden aan al die regeltjes, zelfs als deze zich tegenspreken. Niet altijd functioneel dus...
Maaaaar…gelukkig hebben we het Ego nog
Ego & eetgedrag
Jouw Ego, probeert alles in perspectief te plaatsen. Het probeert jou duidelijk te maken dat je écht niet zal sterven als je het eten 5 minuten uitstelt. Het zal je ook duidelijk proberen te maken dat eten niet de oplossing is als je je verveelt of gestrest voelt. Ook zal het proberen jouw ideaalplaatje om te vormen in een realistisch plaatje. En wees eens eerlijk. Als je heel objectief en rationeel naar al je (di)eetregels kijkt, dan kun je er hopelijk ook een beetje om lachen.
Een drie-eenheid
Het is belangrijk om te onthouden dat het Id, Ego en Superego geen drie op zichzelf staande onderdelen zijn, met duidelijk afgebakende grenzen. Nee, ze staan constant in contact met elkaar, ze concurreren met elkaar en sturen als een drie-eenheid jouw gedachtes en gedrag aan.
Dat verklaart ook het (eet)gevecht dat je kan ervaren. Het gevecht tussen willen eten, maar eigenlijk ook niet. Het gevecht tussen willen diëten, maar eigenlijk ook niet. Het gevecht tussen verlangen naar een eetbui, maar tegelijkertijd ze ook verafschuwen… Dat is vaak het gevecht tussen je Id en je Superego.
Als er een onbalans is tussen deze drie elementen kan er verstoord eetgedrag ontstaan. Als je Id dominant is, kun je last hebben van eetbuien, overeten, emotie-eten. Als je Superego daarentegen dominant is, ben je juist meer bezig met lijngericht eten en het volgen van di(eetregels). Je kunt ook afwisselend Id en Superego dominant zijn: het welbekende jojo-diëten.
Een fijne relatie met eten = balans tussen Id, Ego en Superego
Door je Ego bewust te leren inzetten, kun je leren je eetimpulsen te controleren en daarmee eetbuien te voorkomen. Ook heb je het Ego nodig om eet(bui)gewoontes te doorbreken en nieuwe eetgewoontes te ontwikkelen. Freud gebruikt de term ‘Egokracht’: het vermogen van het Ego om te functioneren ondanks de conflicterende krachten van het Id en Superego.
Als jouw Ego in staat is om op een adequate manier te bemiddelen tussen jouw Id en Superego, dan ontstaat er een ‘gezonde’ en goed aangepaste balans in je eetgedrag.
Wat betekent dat concreet?
- Dat je niet altijd met je eetimpulsen mee hoeft te gaan
- Dat je ook dingen mag eten die minder ‘gezond’ zijn
- Dat je ook mag eten ook al heb je geen honger en dat dit je geen slecht mens maakt
- Dat je mooi en een waardig mens bent, ook al voldoe je niet aan het ideaalplaatjes
- Dat het ervaren van ‘onlust’ onderdeel van het leven is en niet vermeden hoeft te worden
- En ga zo maar door…
In mijn (coach)trajecten, ga ik altijd aan de slag met het herstellen van de balans tussen je Id, Ego en Superego. Wil je daar meer over weten? Stuur mij gerust een mailtje (info@liekecoaching.nl) en dan plannen we een kennismakingsgesprek in.
Reactie plaatsen
Reacties